Ελληνικό Παράδοξο

γράφει ο 

Κοσκινάς Κ. Εμμανουήλ

Δρ. Εφ. Γλωσσολογίας ΔΠΘ

Από την άκρα αριστερά μέχρι την άκρα δεξιά, σχεδόν σε όλο το φάσμα του πολιτικού μας συστήματος, τόσο σε επίπεδο πολιτικού προσωπικού, όσο και ψηφοφόρων, νομίζω πως θα μπορούσα να διακρίνω δύο βασικές συνιστώσες. Δύο σταθερές που αποτελούν κοινή αντίληψη όλων –ή τουλάχιστον της συντριπτικής πλειονότητας- με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ρητά ή άρρητα: 

Η πρώτη είναι πως το κράτος απέτυχε. Το κράτος είτε με τη μορφή της διοίκησης, νομοθετικής και εκτελεστικής, είτε με τη μορφή των υπηρετών του, δημοσίων λειτουργών κάθε βαθμίδας. 

-Ποιος μπορεί να ξεχάσει το κίνημα των αγανακτισμένων, με ή χωρίς εισαγωγικά, που χειρονομούσε απέναντι στο κτήριο της Βουλής; 

-Ποιος ξεχνά την αγανάκτηση ενός μεγάλου τμήματος ανθρώπων στο ισοπεδωτικό «μαζί τα φάγαμε»; Ισοπεδωτικό υπό την έννοια πως εξίσωνε τις ευθύνες κράτους (υπό τη μορφή της διοίκησης) και πολιτών. 

- Ποιος μπορεί να μην ακούσει στην καθημερινότητά του ύβρεις, προσβολές και κάθε είδους ατιμωτικούς χαρακτηρισμούς για τους «300» της βουλής και την κοινή παραδοχή πως για τα σημερινά αδιέξοδα ευθύνονται πρωταρχικώς οι ίδιοι; 

Νομίζω πως όποια ιδεολογικοπολιτική ταυτότητα και αν διεκδικεί ο οποιοσδήποτε για τον εαυτό του σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον μοιράζεται τις ως άνω παραδοχές. 

Η δεύτερη σταθερά είναι πως για όλα αυτά το κράτος πρέπει να κάνει κάτι. Το βλέπουμε παντού. Αρκεί να υπενθυμίσω ορισμένα δεδομένα. Δεδομένα τόσο σφιχτά δεμένα στην πραγματικότητά μας, εννοώ την ελληνική πραγματικότητα, που συχνά ούτε καν υπάγονται στη σφαίρα του συνειδητού. Θα λέγαμε πως αποτελούν ένα «συλλογικό ασυνείδητο», για να παραφράσω τους φίλους μας τους ψυχολόγους. Ας ξεκινήσουμε με τα πλέον ανεπαίσθητα: 

- Όποιος είχε την οποιαδήποτε επαφή με τη σχολική πραγματικότητα τουλάχιστον των τελευταίων δύο δεκαετιών γνωρίζει καλά τη θέση του κράτους ως πανάκεια σε οποιοδήποτε πρόβλημα ταλανίζει την ελληνική κοινωνία και αποτελούσε θέμα έκθεσης των μαθητών. Το κράτος έπρεπε να βρίσκεται εκεί ως πρώτη λύση (καμιά φορά και σε προτεραιότητα έναντι κάποιας αόριστης «ανθρωπιστικής παιδείας), από την ανεργία και την ενέργεια, μέχρι την αγροτική παραγωγή και τον τουρισμό. Και από τη δυσλειτουργικότητα των ΜΜΕ έως την αστικοποίηση ή την εγκατάλειψη της υπαίθρου. 

- Έξω από το σχολείο και στην καθημερινότητα της αγοράς. Ποια επαγγελματική ομάδα δεν απαιτεί από το κράτος κάποιου είδους προστασίας; Από τους αρτοποιούς και τους επαγγελματίες εστίασης, μέχρι τους ξενοδοχοϋπαλλήλους και τους επαγγελματίες αθλητές. Η γκάμα είναι πλούσια: κρατική ενίσχυση, νομοθετική προστασία, περισσότερο ελεγχόμενες συνθήκες, πιο αυστηρούς ελέγχους από κάθε είδους υπηρεσία. 

- Τέλος, όποιος συμμετέχει στην παραμικρή συζήτηση, σχεδόν για οποιοδήποτε κοινωνικό πρόβλημα, ας κάνει ένα μικρό πείραμα: ας βάλει στη συζήτηση την παράμετρο «κράτος», υπό την έννοια: και το κράτος τι κάνει γι’αυτό; Αμέσως, στη πλειονότητα νομίζω η αντίδραση θα είναι κοινή: κάτι πρέπει να κάνει (το κάτι ποικίλει από άτομο σε άτομο), αλλά είναι ανίκανοι (οι πολιτικοί) να το κάνουν. 

Βλέπει κανείς το παράδοξο σε αυτά τα δύο δεδομένα; Αντιλαμβάνεται το αλληλοσυγκρουόμενο της λογικής τους; Για να κάνω σαφέστερη τη σύγκρουση ας παραθέσω ορισμένα πραγματικά στοιχεία, που μάλιστα αποτελούν απάντηση στους μεγαλύτερους μύθους στη συνείδηση του (μέσου;) πολίτη: 

- Καταρχάς η Ελληνική Βουλή εργάζεται. Και εργάζεται πολύ. Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Κοινοβουλίου (Καρκατσούλης, 2013) για τη δεκαετία 2000-2009 ψηφίστηκαν 1076 νόμοι, 3250 προεδρικά διατάγματα, 6000 τροπολογίες επί άρθρων προηγουμένων νόμων και 53.500 (!) Υπουργικές αποφάσεις. Αυτό για να καταστεί ακόμη σαφέστερο σημαίνει πως οι Έλληνες Βουλευτές ανά 4 μέρες ετοιμάζουν και ψηφίζουν 1 τουλάχιστον νόμο, 4 Προεδρικά Διατάγματα, 7 τροπολογίες επί του νόμου που ψήφισαν και.. 60 Υπουργικές Αποφάσεις που αλλάζουν το περιεχόμενο επιμέρους άρθρων. Αυτό και αν είναι παραγωγή! Μάλιστα, από νομοθετική άποψη, μιας και αυτός είναι ο κύριος ρόλος της Βουλής, θα λέγαμε πως έχουμε ένα από τα παραγωγικότερα Κοινοβούλια του πλανήτη..! 

- Δεύτερο, το κράτος είναι όντως παντού και δύσκολα μπορεί να βρει κανείς νομοθετικό κενό. Δηλαδή κάποια έκφανση της ζωής μας την οποία δεν ρυθμίζει ο κρατικός έλεγχος, η κρατική μηχανή. Το αν αυτή δυσλειτουργεί (άρα θα θέλαμε όντως να ελέγχει τα πάντα) είναι άλλο ζήτημα. 

- Το τεράστιο δημόσιο χρέος, περιλαμβανομένων και των ελλειμμάτων δεν έχει να κάνει με τους διεφθαρμένους πολιτικούς. Τα εκατομμύρια ευρώ που ακούγονται κατά καιρούς και –λογικότατα- σκανδαλίζουν πολλούς μάλλον αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό. Ας σημειωθεί πως μόλις το 10% του ΑΕΠ (στοιχεία ΟΟΣΑ, 2008) κατευθύνεται στις δημόσιες δαπάνες. Το υπόλοιπο 90 % αποτελούν τα λεγόμενα «ανελαστικά» έξοδα, έξοδα δηλαδή από τα οποία δεν μπορεί να κλέψει κανείς (70% μισθοί, συντάξεις κτλ και 20% τοκοχρεολύσια). Ό,τι εκλάπη είναι από αυτό το 10%. Και ακόμα και για μία χώρα-κόλαφο διαφθοράς (η Ελλάδα στις αντίστοιχες διεθνείς εκθέσεις φιγουράρει μαζί με την Ακτή του Ελεφαντοστού σε επίπεδο διαφθοράς) δεν αρκεί για να μας φτάσει στο σημερινό αδιέξοδο. 

- Οι πολιτικοί δεν είναι ίδιοι. Ούτε καν ..οι ίδιοι και οι ίδιοι! Τα τελευταία 4 Κοινοβουλευτικά Σώματα, για τα οποία η αγανάκτηση και η απαξίωση του κόσμου έχει κορυφωθεί είναι πάνω από το μισό ανανεωμένα (περίπου 60 με 70%), ενώ ειδικά η τελευταία Βουλή έχει να επιδείξει μία πληθώρα νέων προσώπων. Αν λοιπόν θεωρούμε πως όποιος περνά από το περιστύλιο της Βουλής διαφθείρεται διαχρονικά… τότε κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας. 

Τελικά «τις πταίει»; Ο λαός; Οι πολιτικοί; Το κράτος; Οι Γερμανοί; Οι Ιλουμινάτοι; 

Νομίζω πως φταίει το οξύμωρο που περιέγραψα στην αρχή και οι απανταχού προεκτάσεις του. Ο Έλληνας θέλησε να φτιάξει ένα κράτος-«πατερούλη», έναν επίγειο Θεό που θα του έλυνε τα περισσότερα προβλήματα της καθημερινότητάς του, αντιλαμβανόμενος (λανθασμένα) ως τέτοια την καθημερινότητα των Ευρωπαίων εταίρων του. Οι πολιτικοί και οι παραπολιτικοί (ήτοι οι δημοσιογράφοι) απλώς ακολούθησαν τις επιθυμίες του λαού. Και αν κάποιος βιαστεί να τους κατηγορήσει (ορθώς) για λαϊκισμό, ας το ξανασκεφτεί: ποιος σοβαρός πολιτικός μπορεί να αντιταχθεί στη θέληση του λαού για πάνω από ένα μέγιστο τετραετίας; 

Όμως ο «πατερούλης» έχει αδυναμίες… Πρώτα απ’όλα το κράτος-σούπερμαν προϋποθέτει σούπερ-δυνάμεις: μία στρατιά δημοσίων λειτουργών έτοιμων, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό να εξυπηρετήσουν κάθε τι που θα χρειαστεί ο πολίτης. Έπειτα μία πληθώρα νόμων που μπροστά τους ο βυζαντινός κώδικας μοιάζει με λίστα αγορών στο ψυγείο. Τέλος πολιτικούς με υπερεξουσίες, που θα ελέγχουν τα πάντα: από την τιμή του κουνουπιδιού στη λαϊκή (Υπουργείο Ανάπτυξης), μέχρι την παραγωγή της ψαρόβαρκας ανοιχτά της Σάμου (Υπουργείο Αιγαίου) και από τον τύπο υαλοπίνακα του αυτοκινήτου (Υπουργείο Μεταφορών) μέχρι τη μισθοδοσία των υπαλλήλων της Μονής Παναγίας Σουμελά Βεροίας (Υπουργείο Παιδείας). 

Ωστόσο, όλα αυτά έχουν το τίμημά τους. Ένα τίμημα που καθόλου δεν είμαι σίγουρος πως είναι όλοι διατεθειμένοι να πληρώσουν. Με άλλα λόγια διαφθορά (που συμβαδίζει με την υπερεξουσία), ασφυκτικός εναγκαλισμός κάθε ελεύθερης δραστηριότητας (αναπόφευκτος του προστατευτισμού) και φυσικά μυθική γραφειοκρατία. 

Λύσεις; Δεν ξέρω αν υπάρχουν και αν υπάρχουν δύσκολα εφαρμόζονται. Πάντως σίγουρα δεν είναι η ανθρωπιστική παιδεία ή το κράτος (…). Αν θα μπορούσα να τα συνοψίσω σε μία φράση θα ήταν η εξής: ας μεγαλώσουμε όλοι και ας προσπαθήσουμε να πατήσουμε στα δικά μας πόδια. Το κράτος δεν αποτυγχάνει λόγω προσώπων, αλλά πολύ απλά λόγω κράτους. Κανείς δεν θα υπερασπιστεί το συμφέρον μας καλύτερα από εμάς τους ίδιους. Και κανείς δεν θα εκμεταλλευτεί καλύτερα τις ικανότητες και δεξιότητες από τον ίδιο μας τον εαυτό. Είναι καιρός ο έφηβος να ωριμάσει και το παράδοξο να δώσει τη θέση του στο λογικό.