Σάββατο 4 Αυγούστου 2012

Η ιστορία του δήμου Αμπελοκήπων-Μενεμένης





Ο Δήμος Αμπελοκήπων – Μενεμένης με έδρα τους Αμπελόκηπους, αποτελούμενος από τους δήμους α. Αμπελοκήπων και β. Μενεμένης οι οποίοι καταργήθηκαν, δημιουργήθηκε την 01.01.2011, με το Ν.3852/4.6.2010 (ΦΕΚ 87Α/7-6-2010) “Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης”.           


                                                                   «Ιστορική αναδρομή»

Μετά την απελευθέρωση του 1912 και την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό των ελληνικών εδαφών της Μακεδονίας, ορίστηκαν μέσα σ' ένα μεταβατικό πλαίσιο τα όρια και οι αρμοδιότητες του Δήμου
Θεσσαλονίκης, που αναγνωρίστηκε με το Β. Δ/γμα της 3ης Μαΐου 1918 (ΦΕΚ 98/5-5-1918).
Οι ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούσαν, οι τοπικές ιδιομορφίες και η δυναμική των εξελίξεων καθόρισαν εν πολλοίς τόσο την εξέλιξη του Δήμου Θεσσαλονίκης, όσο και των κοινοτήτων που σιγά - σιγά άρχισαν να δημιουργούνται.
Στην ευρύτερη αγροτική περιοχή πολλές συγκεντρώσεις προσφυγικών πληθυσμών μορφοποίησαν νέους συνοικισμούς. Το 1926 αποσπάστηκαν από το δήμο Θεσσαλονίκης οι συνοικισμοί Χαρμάνκιοϊ, Λεμπέτ, Ευκαρπίας, Καρά-Ισίν, Νέου Κουκλουτζά, Αμπελοκήπων, Νέας Μαινεμένης και Νέου Κορδελιού και αποτέλεσαν την Κοινότητα Χαρμάνκιοϊ. Η κοινότητα αυτή μετά από τρία χρόνια διαλύθηκε και ενσωματώθηκε και πάλι στο Δήμο Θεσσαλονίκης το 1929.
Ως το 1934 ο Δήμος Θεσσαλονίκης περιλάμβανε σχεδόν ολόκληρο το οικιστικό - πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης. Με το Δ/γμα της 19ης Ιανουαρίου 1934 (ΦΕΚ 23/34) έγιναν σημαντικές ανακατατάξεις στα διοικητικά όρια του Δήμου Θεσσαλονίκης και δημιουργήθηκαν νέες κοινότητες, ανάμεσα σε αυτές η «Κοινότης Αμπελοκήπων» και η «Κοινότης Μαινεμένης».

                                                                       «Αμπελόκηποι»

Στην  «Κοινότητα Αμπελοκήπων» με έδρα τον ομώνυμο συνοικισμό ενώθηκαν, σύμφωνα με το διάταγμα του 1934, οι συνοικισμοί Επταλόφου - Καϊστρίου Πεδίου και Μαργαρίτη όπως ονομαζόταν η περιοχή που βρισκόταν γύρω από το λαχανόκηπο του Φίλιππου Μαργαρίτη στα δυτικά της αρχικής περιοχής του Καϊστρίου Πεδίου στο σημείο που συναντώνται οι οδοί Καλλιθέας και Ηλιουπόλεως.
Σύμφωνα με την έρευνα ειδικών ιστορικών και αρχαιολόγων οι Αμπελόκηποι έχουν μακρινό ιστορικό παρελθόν και ο τόπος αυτός συνδέεται με την ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική περίοδο και μάλιστα ως χώρος κοιμητηρίων αφ’ ενός και έντονης επαγγελματικής ζωής αφ’ ετέρου αφού εδώ λειτουργούσαν εργαστήρια λάξευσης πέτρας και μαρμάρου καθώς και πλινθοποιίας. Σημαντικοί καλλιτέχνες έφταναν στους σημερινούς Αμπελόκηπους και φιλοτεχνούσαν ταφικά μνημεία, ενώ εργάτες εργαστηρίων, μεταφορείς αντικειμένων και άλλοι διάφοροι επαγγελματίες ζούσαν καθημερινά εδώ. Οι ανασκαφές από την Αρχαιολογική υπηρεσία και τα ευρήματα στην περιοχή των Αμπελοκήπων μαρτυρούν την έντονη ζωή αυτής της περιοχής.
Το κέντρο της πρώτης κοινότητας ήταν ο συνοικισμός Επταλόφου, ο οποίος σχηματίσθηκε σταδιακά από το 1913 μέχρι το 1925, ιδιαίτερα όμως κατοικήθηκε μετά το 1922 από προσφυγικές κυρίως οικογένειες, ενώ το 1928 κτίσθηκε ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής για τον εκκλησιασμό των κατοίκων οι οποίοι γύρω στο 1932 ήταν περί τους 4.000. Η Επτάλοφος διέθετε πριν από τον πόλεμο μια αρκετά οργανωμένη αγορά τροφίμων και άλλων καταστημάτων που ανταποκρίνονταν στις περισσότερες ανάγκες των κατοίκων και είχε διατοπικό χαρακτήρα αφού σ’ αυτήν κατέφευγαν και κάτοικοι από τη Μενεμένη και το Βόσπορο.


Πρώτος Πρόεδρος της ιδρυθείσης Κοινότητας το 1934 εκλέχθηκε ο αείμνηστος Χρήστος Κανάκης που εργάσθηκε με τους συνεργάτες του για την οργάνωση και ανάπτυξη της πρώτης Κοινότητας και την επίλυση των πρώτων μεγάλων προβλημάτων μεταξύ των οποίων η ηλεκτροδότηση δρόμων και κατοικιών και η ασφαλτόστρωση του κεντρικού δρόμου, δηλαδή η σημερινή οδός Γιάννη Χαλκίδη. Το πρώτο Κοινοτικό κατάστημα βρισκόταν στη γωνία της οδού Άτλαντος και της τότε οδού Τριποτάμου και σημερινή Γ. Χαλκίδη. Αργότερα μεταφέρθηκε κοντά στην κεντρική πλατεία. Μέχρι το 1954 στην Κοινότητα Επταλόφου εκλέχθηκαν και υπηρέτησαν τους κατοίκους της αρκετοί πρόεδροι και κοινοτικά συμβούλια. Όλοι εργάσθηκαν στα πλαίσια των δυνατοτήτων και την ικανοτήτων τους για την πρόοδο, την ανάπτυξη και την δημιουργία υποδομών στην κοινότητα Επταλόφου. Προβλήματα ζωτικής σημασίας όπως η καθαριότητα και η αποκομιδή των σκουπιδιών , η κατασκευή και η βελτίωση της βατότητας των δρόμων, η εφαρμογή ρυμοτομικού σχεδίου, οι κρασπεδώσεις, η κατασκευή βόθρων, η τοποθέτηση βρυσών σε κεντρικά σημεία, οι δενδροφυτεύσεις, η βελτίωση και επέκταση του ηλεκτροφωτισμού οδών και πλατειών υπήρξαν ζητήματα που απασχόλησαν τους κοινοτικούς άρχοντες. Άλλα σημαντικά ζητήματα που απασχόλησαν τις κοινοτικές αρχές ήταν τα οικονομικά, η σχολική στέγη, η ιατρική περίθαλψη των κατοίκων, η παροχή βοήθειας σε απόρους και ανήμπορους, η ενίσχυση των σωματείων και των οργανώσεων της νεολαίας, η αποπεράτωση του Ιερού Ναού της Ζωοδόχου Πηγής, η επισκευή του οστεοφυλακίου και του παλαιού ναΐσκου του νεκροταφείου της κοινότητας (της παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Παντελεήμονος) κ.ά.
Η ένταξη του δήμου των Αμπελοκήπων στο πολεοδομικό σχέδιο της Θεσσαλονίκης έγινε σταδιακά στις 3/12/1930, 12/12/1931 και 29/12/1957. Η εφαρμογή όμως του σχεδίου άργησε πολύ γιατί υπήρξαν προβλήματα ανταλλάξιμων οικοπέδων και δόμησης στους χώρους αυτούς.


Με το Βασιλικό Διάταγμα της 6/10/1954 η κοινότητα προήχθη σε Δήμο. Πρώτος Δήμαρχος εξελέγη το Νοέμβριο του ιδίου χρόνου ο αείμνηστος Στέφανος Ελμάζης. Από τότε μέχρι σήμερα υπηρέτησαν δήμαρχοι και δημοτικά συμβούλια στο Δήμο Αμπελοκήπων που όλοι εργάσθηκαν και προσέφεραν στον τόπο ανάλογα με τις δυνάμεις τους. Στήριγμα πάντοτε υπήρξαν οι κάτοικοι γιατί η αγάπη τους για τους Αμπελόκηπους αποτελεί την κινητήριο δύναμη για την παραγωγή έργων κοινής ωφέλειας. Οι Δημοτικοί άρχοντες από το 1954 μέχρι σήμερα αγωνίστηκαν για την επίλυση είτε παλαιών και χρονιζόντων προβλημάτων είτε καινούργιων προβλημάτων και ζητημάτων τα οποία δημιουργήθηκαν με την προαγωγή των Αμπελοκήπων από Κοινότητα σε Δήμο. Τέτοια προβλήματα που προήλθαν και από την ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, σε γενικές γραμμές ήταν: Τα έργα οδοποιΐας, η αποκομιδή απορριμμάτων, οι διανοίξεις οδών, η καταπάτηση εκτάσεων του δήμου, το συγκοινωνιακό, τα σχολικά κτίρια, η ολοκλήρωση της εφαρμογής του ρυμοτομικού σχεδίου, η κατασκευή ολοκληρωμένων δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, το μεγάλο πρόβλημα της κάλυψης του Δενδροποτάμου (η σημερινή οδός 28ης Οκτωβρίου), ο εκσυγχρονισμός και η επέκταση της ηλεκτροδότησης, η τόνωση και ο εκσυγχρονισμός της τοπικής αγοράς κ.ά.


Πολλά προβλήματα επιλύθηκαν οριστικά. Στη θέση τους δημιουργήθηκαν άλλα και αυτά με την σειρά τους έφεραν καινούργια. Αυτό ήταν φυσικό επακόλουθο μιας οργανωμένης πόλης 70.000 και πλέον κατοίκων. Ο Δήμος ήταν πλέον από τους πιο πυκνοδομημένους Δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης.


Οι Αμπελόκηποι πάντοτε είχαν σαν βασικό κοινωνικό χαρακτηριστικό τους την επικράτηση του μικροαστικού στοιχείου των ανθρώπων της απλής καθημερινότητας που μοχθούσαν και μοχθούν για τον επιούσιο. Βασικά σημεία της συμπεριφοράς των κατοίκων ήταν και είναι η διατήρηση της προσφυγικής συνείδησης, ο απόηχος μιας άλλης μακρινής πατρίδας, συναίσθημα έντονο ανάμεσα στους παλαιότερους. Ακόμη η διατήρηση της ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης και της κοινωνικής παράδοσης της Ανατολής.







                                                                       «Μενεμένη»

Στην «Κοινότητα Μαινεμένης» με έδρα τον ομώνυμο συνοικισμό ενώθηκαν, σύμφωνα με το διάταγμα του 1934, οι συνοικισμοί Νέου Χαρμάνκιοϊ, Νέου Βοσπόρου, Νέας Μενεμένης. Ο πρώτος πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο αείμνηστος Γιώργος Μουτάφης.
 Ο οικισμός της Μαινεμένης δημιουργήθηκε στα 1922, όταν εκατόν εξήντα περίπου προσφυγικές οικογένειες ήρθαν και εγκαταστάθηκαν από τον τόπο προέλευσής τους, τη Μαινεμένη της Μικράς Ασίας.


Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν αποκλειστικά αγρότες, αλλά με την πάροδο του χρόνου ασχολήθηκαν ταυτόχρονα με την αμπελουργία και με την κτηνοτροφία. Ιδιαίτερη παράδοση δημιούργησαν ορισμένοι στο επάγγελμα της τουβλοποιϊας, ενώ πολλοί δούλευαν στα σφαγεία, στο σιδηρόδρομο, σε τσουβαλάδικα, καπναποθήκες κλπ.
Το 1924 ιδρύθηκε η ενορία της Αγίας Παρασκευής και αμέσως άρχισε η ανέγερση του πρώτου Ιερού Ναού, που ήταν μια τρίκλιτη βασιλική με τρούλο που ολοκληρώθηκε περίπου το 1928.
To 1937  χτίστηκε το δημοτικό σχολείο στην οδό Ιωάννου Μεταξά, το σημερινό 2Ο Δημοτικό Σχολείο ή «Πέτρινο» στη σημερινή οδό Ν. Κυριακίδη.
Η πρώτη κοινότητα στεγάστηκε το 1934, σε ένα όμορφο ισόγειο κτίριο στη συμβολή των οδών Ν. Κυριακίδη και Αγίας Παρασκευής. Μετακομίζει σε κτίριο στην οδό Χατζίκου και Αγ. Παρασκευής, εκεί που σήμερα είναι η πλατεία Τσομπάνογλου και παραμένει εκεί μέχρι το 1982, ενώ το κτίριο γκρεμίστηκε το 1984.
Ο κεντρικός οικιστικός πυρήνας και το αγρόκτημα της κοινότητας του 1935, δεν μεταβλήθηκαν και στα επόμενα χρόνια. Η εσωτερική μετανάστευση όμως - μετά το 1950 - και η μαζική εισροή πληθυσμών από την ύπαιθρο αλλοίωσε σημαντικά την οικιστική φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής, που σιγά - σιγά άρχισε να γκετοποιείται.


Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950 δημιουργήθηκε ο συνοικισμός Δενδροποτάμου σε μια έκταση παλιών αμπελώνων. Μέσα στη δεκαετία αυτή εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και οι πρώτοι Τσιγγάνοι. Παρά τη γειτνίαση της περιοχής με βιομηχανικές - λιμενικές εγκαταστάσεις η συνοικία απέκτησε οικιστικό χαρακτήρα και διαμορφώθηκε ο σημερινός συνοικισμός Αγίου Νεκταρίου.
Στη Μαινεμένη κατά την περίοδο 1947-1948 εγκαθίστανται οι πρώτοι Πόντιοι που κατέφυγαν εδώ διωγμένοι και ταλαιπωρημένοι σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής από διάφορα μέρη της Βόρειας Ελλάδας. Το 1950 οικογένειες Ποντίων δεύτερης γενιάς εγκαθίστανται και στην περιοχή του Δενδροποτάμου.
Την περίοδο 1950-2000 η Μαινεμένη αλλάζει τελείως φυσιογνωμία. Εξασφαλίζονται οι βασικές ανέσεις συνθηκών διαβίωσης, το φως, το νερό, το τηλέφωνο, οι συγκοινωνίες. Το 1952 έρχεται ηλεκτρικό, το νερό έρχεται στα σπίτια της Μαινεμένης το 1965, το 1958 υπάρχουν κοινόχρηστα τηλέφωνα.    
Ο πληθυσμός της Μαινεμένης αυξάνεται ραγδαία από το 1950 μέχρι το 1980 και έτσι η κοινότητα Μαινεμένης με πληθυσμό μεγαλύτερο των δέκα χιλιάδων κατοίκων γίνεται με το ΠΔ554/1982 (ΦΕΚ 98 Α /23-8-1982)* Δήμος και εμφανίζεται η απλουστευμένη γραφή του ονόματος της περιοχής δηλαδή «Μενεμένη».
Ο πρώτος Δήμαρχος ήταν ο Σωτήριος Γεωργιάδης (1983-1990).


Οι υπηρεσίες του Δήμου στεγάστηκαν από το 1983 μέχρι το 1986 στον πρώτο όροφο ενοικιαζόμενου κτιρίου επί της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης και Αγ. Παρασκευής. Από τον Οκτώβριο του 1986 και μέχρι το τέλος του 2010 οι υπηρεσίες ήταν εγκατεστημένες στο κτίριο, που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου και Δελφών.
Τα προβλήματα του νεοσύστατου τότε Δήμου ήταν πολλά, φάνταζαν όμως παιχνιδάκι στις δυσκολίες και τα προβλήματα των πρώτων κατοίκων της περιοχής, των Μαινεμενήδων της Μικράς Ασίας. Στην πορεία τα προβλήματα αντιμετωπίστηκαν και έτσι η περιοχή έχει πλέον οργάνωση, συγκρότηση, διοίκηση και υποδομές. Ο πληθυσμός του Δήμου Μενεμένης σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ήταν 15.133 κάτοικοι ωστόσο ο πραγματικός πληθυσμός ξεπερνά το 2010 κατά πολύ τους 20.000 κατοίκους.
Η μοίρα ένωσε τους κατοίκους των δύο Δήμων ξανά, όπου με το Ν.3852/4.6.2010 (ΦΕΚ 87Α/7-6-2010) “Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης”, δημιουργείται ο Δήμος Αμπελοκήπων – Μενεμένης. Ο νέος Δήμος καλείται τώρα να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις και προβλήματα και να γράψει νέες σελίδες ιστορίας.                 




Πηγές:
- «Φωτογραφίζοντας τους Αμπελόκηπους στα μονοπάτια του χρόνου» Δήμος Αμπελοκήπων (2005)
-  Μενεμένη «Διαδρομή από το χθες στο σήμερα» (Ιούνιος 2010)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου